Газар хөдлөлтийн идэвхжилт сүүлийн жилүүдэд буурахгүй байгаа. Улаанбаатар хот газар хөдлөлтийн идэвхтэй бүсэд оршдог. Иймээс Нийслэлийн Онцгой байдлын газар /НОБГ/-ын Гамшгаас урьдчилан сэргийлэх хэлтсийн дарга, хурандаа Г.Нэргүйтэй энэ талаар болон цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Улаанбаатар хот газар хөдлөлтийн идэвхтэй бүсэд оршдог. Газар хөдлөлтийн идэвхжилт сүүлийн жилүүдэд буурахгүй байгаа. Улаанбаатар хот орчимд 2005 он хүртэл жилд дунджаар 200 гаруй газар хөдлөлт бүртгэгддэг байсан бол 2012 онд дөрөв дахин, 2013 онд 10 дахин олон бүртгэгдсэн. 2021 оны эхний хагас жилийн байдлаар 665 газар хөдлөлт бүртгэгдсэн нь хот орчмын газар хөдлөлтийн идэвхжилт буурахгүй байгааг харуулж байна. Улаанбаатар хотод газар хөдлөлтийн гамшгаас амжиж анхааруулах системийн дуут дохио бүхий 60 цамхаг байдаг. Бид 15 цамхгийг нэмж байгуулах гэж байна. Газар хөдлөлтийн гамшгийг цаг минут, он, сар, өдрөөр нь урьдчилан хэмжиж гаргах техник хэрэгсэл шинжлэх ухаанд одоогоор гараагүй байгаа. Одон орон судлал хөгжиж байгаа учир тодорхой хэмжээний мэдээллийг урьдчилж тооцоолох, уламжлалт арга буюу ан амьтад мэдэрдэг гэсэн мэдээлэл бий. Гэхдээ мэрэгч амьтан, могой, мэлхий үзэгдэх нь газар хөдлөх дохио гэдэг нь батлагдсан шинжлэх ухаан биш. Тиймээс иргэд шинжлэх ухааны үндэслэлтэй мэдээлэлд итгэж, худал мэдээлэлд автахгүй байх хэрэгтэй.

-Нийслэлийн хэмжээнд 2021 оны наймдугаар сарын 20-ны байдлаар нийт дуудлагын 85 хувийг объектын гал түймрийн дуудлага эзэлж байна. Үлдсэн 15 хувь нь аврах ажиллагааны дуудлага буюу усанд осолдох, автомашины осолд өртөх, өндрөөс унаж амь нас эрсдэх, мөн нийслэлийн ойр орчмын уул модонд төөрөх зэрэг ахуйн аврах ажиллагааны дуудлага байна. Гамшиг ослын 1110 орчим дуудлага бүртгэгдсэн. Өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад объектын гал түймрийн дуудлага 24 хувиар, аврах ажиллагааны дуудлага 13 хувиар, нийт дуудлага 24.3 хувиар буурсан үзүүлэлттэй байгаа юм. Энэ нь олон талын шалтгаантай. Хаврын хуурайшилтын улиралд ой хээрийн түймэр гарах эрсдэлийг бууруулах зорилгоор Нийслэлийн Цагдаагийн удирдах газар, Тээврийн цагдаагийн алба, Нийслэлийн Байгаль орчны газар хамтран нийслэлийн ойр орчмын уул модны эрсдэл бүхий газруудад хөдөлгөөнт эргүүл ажиллуулсны үр дүнд энэ хавар ой хээрийн түймрийг алдаагүй. Харин шар усны дуудлага их байлаа. Хөдөлгөөнт эргүүлүүд, онцгой байдлын бэлтгэл бүлгүүд ажиллаж байсан учир эрсдэлийг газар дээр нь таслан зогсоосон. Бид “Ковид-19” цар тахлын үед давхар гамшиг үүсгэхгүйг гол зорилгоо болгон ажиллаж байна. Өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад гал түймрийн хохирол 1.7 тэрбум төгрөг буюу 46.8 хувиар буурсан үзүүлэлттэй байгаа. Энэ нь цар тахлын үед хөл хорио тогтоосон, иргэдийн хяналт сайжирсан, мөн цаг агаарын нөхцөл байдалтай холбоотой. Гал түймэрт өртөж болзошгүй 591 хүний амийг аварч, 46.6 тэрбум төгрөгийн өмч хөрөнгийг авран хамгаалсан. Мөн гамшиг осол, гал түймрийн улмаас 20 хүн амиа алдаж, эрүүл мэндээрээ хохирсон харамсалтай мэдээ байна.

-Зургаадугаар сарын 10-наас эхлэн гол усны үерээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Нийслэлийн Засаг даргын захирамжийг хэрэгжүүлэх хүрээнд хөдөлгөөнт завьт эргүүлийг ажиллуулж эхэлсэн. Хэрлэн, Тэрэлж, Туул гол дагуу өдөр бүр 11:00-20:00 цагийн хооронд завьт эргүүл ажиллаж байна. Энэ ажиллагаа есдүгээр сарын 10-ныг хүртэл үргэлжилнэ. Усанд 27 хүн осолдож амь насаа алдсан. Мөн усанд осолдож болзошгүй, машинтайгаа живж байсан 100 орчим хүнийг бид аварсан. Гамшиг ослын улмаас 40 хүн амь насаа алдсаны найм нь бага насны хүүхэд байна. Бага насны хүүхэд гал түймэрт өртөх, усанд осолдох эрсдэл нийслэлийн хэмжээнд өндөр. Хичээл сургууль эхлэх гэж байгаа энэ үед бага насны хүүхдэд тавих хараа хяналтыг сайжруулах, ялангуяа зам тээврийн осолд өртөхөөс сэргийлэх хэрэгтэй. Гол усны аюул холдоогүй, усны түвшин буураагүй, бороо хур татраагүй байгаа. Мөн хүйтний улирал эхэлж байгаа учир угаарын хийд хордох, ахуйн чанартай осол нэмэгддэг. Тийм учраас бага насны хүүхдүүдийг хараа хяналтгүй гэрт нь ганцааранг нь үлдээхгүй байх, бага насны хүүхдийг бага насны хүүхдэд найдаж орхихгүй байх, мөн бага насны хүүхдээр гал түлүүлэхгүй байхад онцгой анхаарах хэрэгтэй.

-Нийслэлийн төвийн дүүргүүдэд 5000 орчим айл, өрх үерийн далан, эрсдэлтэй орчинд буусан байдаг. Ялангуяа Туул, Улиастай, Сэлбэ гол дагуу үерийн маш эрсдэлтэй бүсэд буусан айлууд бий. Эдгээр өрхөд онцгой байдлын газраас нүүх шаардлагатай байгаа талаар мэдэгдэл, заавар, зөвлөмж хүргэдэг. Мөн Нийслэлийн Газар зохион байгуулалтын алба, цагдаагийн байгууллагаас албадан нүүлгэх ажиллагаа хэрэгжүүлдэг боловч иргэд маань энэ асуудалд туйлын хангалтгүй ханддаг. Бидэнд үүнээс өөр амьдрах газар байхгүй гэсэн хандлагатай байдаг. Энэ жилийн хувьд зарим дүүргүүд суурьшлын бүс гаргаж байна. Тухайлбал, Сонгинохайрхан дүүрэгт 22-ын товчоо орчимд суурьшлын бүс шинээр гаргаж, эрсдэлтэй газарт байгаа айлуудыг тухайн газар руу нүүх боломжийг олгож байгаа. Гэвч иргэд жилийн жилд эрсдэлтэй байдал үүсгэсээр байгаа учир үүнийг зохицуулах ямар нэгэн арга хэмжээ авах хэрэгтэйг мэргэжлийн байгууллагууд зөвлөдөг. Эрсдэлтэй газраас нүүхгүй байснаар үерт автаж, эд хөрөнгөөрөө хохирдог. Энэ бол зөрчил юм.  Тиймээс иргэдийг анхнаасаа эрсдэлгүй, зөвшөөрөгдсөн газар буухыг анхааруулж байна.

-Эцэг эхчүүд зарим тохиолдолд хүүхдээ хичээл, сургуульд нь явуулахдаа өөрсдийг нь бие даалган, хяналтгүй явуулдаг учир зам тээврийн осол, цахилгааны утас, кабелийн эрсдэл зэрэг ахуйн осолд өртөх нь их байдаг.  Тиймээс бага насны хүүхдэд тавих хараа хяналтаа сайжруулах хэрэгтэй байгааг нийслэлчүүддээ анхааруулж хэлье. Нөгөөтээгүүр цар тахлын эрсдэл буураагүй байгааг нийслэлчүүд маань мэднэ. Тиймээс хүүхдүүдээ болон өөрсдийгөө халдвараас хамгаалах, амны хаалтаа зүүх, зай барих ажлыг урьдын адил анхаарах хэрэгтэй. Улирлын чанартай мал амьтны гоц халдварт өвчний тархалт ихэсдэг. Ялангуяа тарваган тахал, хүн амьтны гоц халдварт өвчний эрсдэлтэй улирал. БОАЖ-ын сайдын тушаалаар гурван жилийн хугацаанд тарвага агнахыг хориглосон байгаа. Тарвага тээвэрлэх, худалдах, худалдан авахыг хориглосон учир энэ чиглэлээр нийслэлийн бүх шалган нэвтрүүлэх товчоонд мэргэжлийн байгууллагууд ажиллаж байна. Улсын хэмжээнд долоон аймгийн 137 суманд тарваган тахлын голомт бүртгэгдсэн. Тиймээс нийслэлд тарвага тээвэрлэгдэн орж ирж өвчин тарахаас урьдчилан сэргийлэх, иргэдийн эрүүл мэндийг хамгаалах зорилгоор журам хэрэгжиж байгаа учир энэ төрлийн түүхий эд, материалыг зөөвөрлөн, тээвэрлэхгүй байхыг хүсье. Хэрэв энэ төрлийн зөрчил гаргавал иргэнийг 300 мянга, аж ахуйн нэгжийг гурван сая төгрөгөөр торгох, мөн байгаль экологид учруулсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх хуультай.